De schildklier bevindt zich aan de voorkant van de hals, direct boven het kuiltje in de hals. Het is een vlindervormig orgaan dat bestaat uit twee kwabben die verbonden zijn door een smalle brug. De schildklier weegt tien tot twintig gram en is ongeveer twee centimeter breed en vier centimeter hoog bij een volwassene.
De schildklier produceert schildklierhormonen die een rol spelen in vrijwel alle lichaamsweefsels en organen. Deze hormonen zijn belangrijk voor de stofwisseling, groei en geestelijke ontwikkeling. Ze beïnvloeden onder andere het centraal zenuwstelsel, botten, hart en vaten, lever, maag/darm, vetweefsel, spieren, ademhaling en stofwisseling.
De aanleg van de schildklier begint ongeveer drie weken na de bevruchting. Na ongeveer zeven weken is de schildklier aangelegd, maar kan nog geen schildklierhormoon produceren. Dit begint pas na twaalf weken. Tijdens de zwangerschap wordt de schildklier groter en slaat een jodiumvoorraad op, die noodzakelijk is voor het maken van schildklierhormoon. De schildklier produceert geleidelijk meer hormoon naarmate de zwangerschap vordert.
In het kort: de schildklier bevindt zich aan de voorkant van de hals, produceert schildklierhormonen die verschillende lichaamsweefsels en organen beïnvloeden, en begint zich ongeveer drie weken na de bevruchting te ontwikkelen. Tijdens de zwangerschap speelt de schildklier een belangrijke rol in de groei en ontwikkeling van de baby.
Wat doet de schildklier en waarom is het belangrijk
De schildklier is een vlindervormig orgaan dat zich aan de voorkant van de hals bevindt. Het weegt tien tot twintig gram en bestaat uit twee kwabben die verbonden zijn door een smalle brug.
De schildklier maakt schildklierhormonen aan die een rol spelen in vrijwel alle lichaamsweefsels en organen. Deze hormonen zijn belangrijk voor de stofwisseling, groei en geestelijke ontwikkeling. Ze beïnvloeden onder andere de eetlust, opname van voeding, beweeglijkheid van de darm, verbranding van voedingsstoffen, temperatuurregulatie, hartslag, bloeddruk, concentratie, energie en geestelijke stabiliteit.
Baby’s en kinderen zijn voor hun lichamelijke en geestelijke ontwikkeling afhankelijk van een juiste hoeveelheid beschikbare schildklierhormonen. De schildklier begint zich ongeveer drie weken na de bevruchting te ontwikkelen en kan na twaalf weken schildklierhormonen produceren.
De schildklier speelt dus een cruciale rol in ons lichaam en het functioneren ervan. Het is essentieel voor een gezonde stofwisseling, groei en ontwikkeling. Het reguleert verschillende processen in ons lichaam, waaronder de spijsvertering, lichaamstemperatuur en hartslag. Een goede werking van de schildklier is van groot belang voor onze algehele gezondheid en welzijn.
Schildklieraandoeningen en ziektes: Een Overzicht
Een schildklieraandoening kan veroorzaakt worden door een auto-immuunreactie tegen de schildklier. Dit betekent dat het immuunsysteem afweerstoffen produceert die gericht zijn tegen de eigen schildklier. Dit is de meest voorkomende oorzaak van schildklieraandoeningen. Het hebben van een auto-immuunziekte vergroot ook de kans op het ontwikkelen van andere auto-immuunziekten. Dit staat bekend als comorbiditeit of multimorbiditeit.
Sommige mensen met een schildklieraandoening kunnen aanhoudende restklachten ervaren. Deze klachten zouden mogelijk verklaard kunnen worden door een andere auto-immuunziekte. Wanneer schildklierpatiënten last blijven hebben van symptomen, is het belangrijk om alternatieve oorzaken uit te sluiten. Naast schildklieraandoeningen kunnen patiënten namelijk ook andere auto-immuunziekten hebben, zoals diabetes mellitus type I, auto-immuun bijnierschorsinsufficiëntie, pernicieuze anemie en/of coeliakie.
Er zijn verschillende diagnoses en auto-immuunziekten die vaker voorkomen bij patiënten met auto-immuun schildklierziekten. Enkele hiervan zijn de Ziekte van Graves, Oogziekte van Graves, Ziekte van Hashimoto, Coeliakie, Diabetes Mellitus type I, Pernicieuze Anemie, Ziekte van Addison, Vitiligo, Systemische Lupus Erythematodes, Reumatoïde artritis, Syndroom van Sjögren, Lichen Sclerosus, Alopecia Areata en Myasthenia Gravis.
Als er aanhoudende klachten zijn bij schildklierpatiënten, is het aan te raden om een arts te raadplegen. De huisarts kan onderzoeken uitvoeren of de patiënt doorverwijzen naar een internist. Door het opsporen van andere auto-immuun aandoeningen kan er een beter begrip en behandeling van de schildklieraandoeningen worden verkregen.
Diagnose van schildklieraandoeningen
Om schildklieraandoeningen te diagnosticeren, is het belangrijk om op de juiste symptomen te letten. Klachten kunnen echter vaak aspecifiek zijn, vooral bij ouderen. Het is daarom belangrijk om alert te zijn op specifieke signalen die kunnen wijzen op hypothyreoïdie of hyperthyreoïdie.
- Voor hypothyreoïdie kunnen symptomen zijn: gewichtstoename, kouwelijkheid, traagheid, obstipatie, menstruatiestoornissen, myxoedeem en bradycardie.
- Voor hyperthyreoïdie kunnen symptomen zijn: diarree, gewichtsverlies bij goede eetlust, menstruatiestoornissen, hartkloppingen, nervositeit en oftalmopathie.
Als er sprake is van klachten die wijzen op een schildklierfunctiestoornis, onverklaarbaar gewichtsverlies of -toename, hartfalen, atriumfibrilleren, dementie, vermoeden van familiaire hypercholesterolemie of schildklierzwelling, kan een TSH-bepaling worden gedaan. Indien de TSH-waarde afwijkend is, wordt vaak ook de vrije T4 bepaald.
Bij het vermoeden van hyperthyreoïdie door een multinodulair struma kan een echografie worden uitgevoerd, behalve als er sprake is van een voelbare dominante nodus. In geval van hyperthyreoïdie kan aanvullend een TSH-R, BSE en leukocytengetal worden bepaald volgens het stroomschema.
Indien er vermoeden is van een schildklieraandoening, is het belangrijk om te verwijzen naar een internist-endocrinoloog, tenzij de huisarts zelf behandeling kan bieden. Er zijn verschillende gevallen waarbij een verwijzing naar een specialist noodzakelijk is, zoals spoedgevallen bij vermoeden van een thyreotoxische storm, oftalmopathie, de ziekte van Graves en een voelbare nodus, kinderwens of zwangerschap, secundaire oorzaken van een schildklierfunctiestoornis, cardiale problemen en patiënten met een toxisch adenoom of dominante nodus bij een multinodulair struma, of wanneer er behoefte is aan een behandeling met radioactief jodium of een chirurgische ingreep, of als de patiënt amiodaron gebruikt.
Behandelingen voor schildklieraandoeningen
Behandelingen voor schildklieraandoeningen kunnen op verschillende manieren worden uitgevoerd. De drie meest voorkomende opties zijn het gebruik van medicijnen, radioactief jodium of een operatie. Afhankelijk van het type behandeling dat nodig is, kan de behandeling plaatsvinden bij de huisarts of in het ziekenhuis.
De behandeling met medicijnen kan op twee manieren worden uitgevoerd: met twee medicijnen of met één medicijn. Beide behandelingen zijn even effectief. Bij de behandeling met twee medicijnen stopt de schildklier met werken en produceert het geen hormonen meer. Na controle van de hoeveelheid schildklierhormoon in het bloed, worden er medicijnen met schildklierhormoon voorgeschreven. Bij de behandeling met één medicijn zorgt het medicijn ervoor dat de schildklier minder snel gaat werken. De hoeveelheid schildklierhormoon in het bloed wordt regelmatig gecontroleerd en indien nodig wordt de dosering aangepast.
Voor sommige schildklieraandoeningen kan het nodig zijn om radioactief jodium te gebruiken. Dit gebeurt altijd in het ziekenhuis. Het radioactieve jodium wordt ingenomen in de vorm van een pil en richt zich specifiek op de schildkliercellen om ze te vernietigen. Een operatie kan ook een behandeloptie zijn voor schildklieraandoeningen. Ook hiervoor moet men naar het ziekenhuis. Een operatie kan nodig zijn om een deel of alle schildklier te verwijderen als andere behandelingen niet effectief zijn gebleken of als er sprake is van een kwaadaardige aandoening.
Het is belangrijk om te weten dat medicijnen voor schildklieraandoeningen enige bijwerkingen kunnen hebben. Bijvoorbeeld, het medicijn thiamazol kan bij sommige mensen jeukende huid, bultjes op de huid, gewrichtspijn en misselijkheid veroorzaken. Het is ook belangrijk om dezelfde merknaam van het medicijn te gebruiken, omdat verschillende merken verschillende hoeveelheden schildklierhormoon bevatten en het lichaam deze verschillend kan opnemen. Het is altijd verstandig om de huisarts of apotheker te raadplegen als er andere medicijnen worden gebruikt, omdat deze invloed kunnen hebben op de werking van de schildkliermedicatie.
- Behandelingen voor schildklieraandoeningen kunnen op drie manieren worden uitgevoerd: met medicijnen, radioactief jodium of een operatie.
- De behandeling met medicijnen kan op twee manieren worden uitgevoerd: met twee medicijnen of met één medicijn.
- Radioactief jodium wordt gebruikt in het ziekenhuis en vernietigt schildkliercellen.
- Een operatie kan nodig zijn om de schildklier geheel of gedeeltelijk te verwijderen.
Risico’s en Complicaties van Schildklieraandoeningen
Schildklieraandoeningen kunnen leiden tot verschillende risico’s en complicaties. Hypothyreoïdie, een aandoening waarbij de schildklier te weinig hormonen produceert, kan worden veroorzaakt door aandoeningen zoals Hashimoto’s ziekte, stille thyroïditis en bepaalde medicijnen of behandelingen. Hyperthyreoïdie, daarentegen, ontstaat wanneer de schildklier te veel hormonen produceert. Dit kan veroorzaakt worden door aandoeningen zoals de ziekte van Graves, multinodulair struma en bepaalde medicijnen.
Zowel hypothyreoïdie als hyperthyreoïdie hebben specifieke symptomen die wijzen op een mogelijk probleem met de schildklier. Bij hypothyreoïdie kan gewichtstoename, koude gevoeligheid, traagheid en obstipatie voorkomen, terwijl hyperthyreoïdie zich kan uiten in symptomen zoals diarree, onverklaarbaar gewichtsverlies, hartkloppingen en nervositeit. In het geval van vermoede schildklierproblemen of onverklaarbare gewichtsveranderingen, is het belangrijk om TSH- en vrije T4-niveaus te laten meten.
De behandeling van hypothyreoïdie richt zich op het verlichten van symptomen en normaliseren van de hormoonspiegels. Voor patiënten jonger dan 60 jaar zonder hartklachten wordt gewoonlijk gestart met een levothyroxinedosering van 1,6 microgram per kg lichaamsgewicht. Deze dosering kan geleidelijk worden verhoogd tot het gewenste niveau is bereikt. Voor oudere patiënten of patiënten met hartklachten wordt een langzamere dosisverhoging aanbevolen. Bij hyperthyreoïdie kan doorverwijzing naar een internist-endocrinoloog nodig zijn voor een geschikte behandeling.
- Risico’s en oorzaken van hypothyreoïdie:
- Risico’s en oorzaken van hyperthyreoïdie:
- Diagnostische richtlijnen:
- Behandelrichtlijnen voor hypothyreoïdie:
De complicaties en risico’s van schildklieraandoeningen kunnen variëren, maar het is essentieel om tijdig aandacht te besteden aan de symptomen en geschikte medische hulp te zoeken. Bij twijfel is het altijd raadzaam om een arts te raadplegen en eventueel doorverwezen te worden naar een gespecialiseerde endocrinoloog voor verdere diagnose en behandeling.
Gevolgen van een te traag werkende schildklier (Hypothyreoïdie)
Een te traag werkende schildklier, ook wel hypothyreoïdie genoemd, kan verschillende gevolgen hebben. De schildklier is verantwoordelijk voor de productie van een hormoon dat zorgt voor energieproductie uit voedsel, dit wordt ook wel stofwisseling genoemd. Wanneer de schildklier te weinig van dit hormoon produceert, kunnen er verschillende klachten optreden.
De gevolgen van een te traag werkende schildklier kunnen onder andere zijn:
- Constant koud gevoel: Mensen met hypothyreoïdie kunnen vaak een constant koud gevoel ervaren, zelfs bij normale temperaturen.
- Gewichtstoename: Een vertraagde stofwisseling kan leiden tot gewichtstoename, zelfs bij mensen die normaal eten en actief zijn.
- Vermoeidheid en lusteloosheid: Personen met een te traag werkende schildklier kunnen zich vaak moe en lusteloos voelen, zelfs na voldoende rust.
- Trager kloppend hart: Een traag werkende schildklier kan leiden tot een vertraging van de hartslag.
- Verstopping van de darmen: Hypothyreoïdie kan ervoor zorgen dat de darmen minder goed functioneren, wat kan leiden tot verstopping.
- Haaruitval: Mensen met hypothyreoïdie kunnen last hebben van haaruitval, waarbij het haar dunner wordt of in grotere hoeveelheden uitvalt.
- Droge, koude en bleke huid: De schildklier speelt een rol bij het hydrateren en verwarmen van de huid, dus een trage schildklier kan resulteren in een droge, koude en bleke huid.
- Dikke oogleden en gezicht: Door vochtretentie kunnen mensen met hypothyreoïdie opgezwollen oogleden en een opgezwollen gezicht ervaren.
- Vergroting van de schildklier: Bij sommige gevallen kan de schildklier vergroot zijn, wat kan leiden tot een zichtbare zwelling in de hals.
- Verandering in stem: Personen met hypothyreoïdie kunnen een lagere of hees klinkende stem hebben.
- Onregelmatige menstruatie: Vrouwen met een te traag werkende schildklier kunnen onregelmatige menstruatiecycli ervaren.
De meest voorkomende oorzaak van een te traag werkende schildklier is de ziekte van Hashimoto, waarbij het immuunsysteem de schildklier aanvalt. Andere mogelijke oorzaken kunnen onder andere zijn: andere auto-immuunziekten, ontsteking van de schildklier na een bevalling, operatie aan de schildklier, bestraling van de hals, behandeling met radioactief jodium en medicijnen die lithium of jodium bevatten. Om vast te stellen of de schildklier te traag werkt, kan er bloedonderzoek worden gedaan waarbij gekeken wordt naar de hoeveelheid schildklierhormonen (vrije T4) en het hormoon uit de hersenen dat de schildklier helpt (TSH).
Behandeling van schildklieraandoeningen in Nederland
De behandeling van schildklieraandoeningen in Nederland kan diverse vormen aannemen. De Schildklier Organisatie Nederland (SON) speelt een belangrijke rol in het verstrekken van informatie, contactmogelijkheden en steun aan mensen met een schildklieraandoening. Deze organisatie komt op voor de belangen van deze groep en biedt verschillende ondersteunende diensten.
Bij schildklieraandoeningen varieert het type behandeling afhankelijk van de aard van de aandoening. Dit kan onder andere een te snel of te langzaam werkende schildklier, een afwijkende vorm of knobbels omvatten. Voor degenen die behoefte hebben aan ervaringen van anderen, biedt SON de mogelijkheid om deze te lezen, te horen of zelf te delen. Daarnaast organiseert SON diverse (online) contact- en informatiebijeenkomsten, inloopmiddagen, webinars en podcasts.
Om persoonlijk contact te hebben, een luisterend oor te vinden of vragen te stellen, is er de Schildkliertelefoon waar mensen terechtkunnen. Verder is er een webshop waar brochures, folders, boeken en losse uitgaven van het magazine Schild te koop zijn. Een speciaal meldpunt genaamd Meldpunt Levothyroxine is in het leven geroepen voor mensen die problemen hebben met hun schildkliermedicatie, zoals het verplicht moeten wisselen van merk, geen vergoeding van de zorgverzekeraar, bijbetalen of leveringsproblemen. Tot slot biedt SON ook speciale ondersteuning aan professionals en ouders van kinderen met een schildklierafwijking.
Invloed van Voeding en Levensstijl op de Schildklier
Een verstoorde schildklierfunctie kan verschillende klachten en symptomen veroorzaken. De schildklier speelt een belangrijke rol bij diverse lichaamsfuncties, zoals de energieaanmaak op celniveau, de temperatuurregulatie, de pompkracht van het hart en de aanmaak van hormonen. Ook heeft het invloed op de spijsvertering, de ontwikkeling van de foetus, de groeisnelheid van kinderen en de vruchtbaarheid. Het is dus essentieel dat de schildklier goed functioneert voor een optimale gezondheid.
- Een onderactiviteit van de schildklier kan verschillende oorzaken hebben, zoals hormonale disbalans of externe factoren die de schildklier verstoren. Het kan leiden tot problemen met de energieproductie in de cellen en de hormoonproductie.
- Gezonde cellen zijn cruciaal voor een optimale schildklierfunctie. Het is daarom belangrijk om een gevarieerd, gezond, onbewerkt en voedzaam dieet te volgen. Dit zal bijdragen aan de gezondheid van de schildklier en het algemene welzijn.
- Een verstoorde zuur/base-evenwicht kan ook invloed hebben op de schildklierfunctie. Het is daarom raadzaam om te zorgen voor een goede balans in de voeding en een gezonde levensstijl te hanteren.
Door bewust om te gaan met voeding en levensstijl kunnen we een positieve invloed uitoefenen op de schildklier. Een gezond dieet met onbewerkte voedingsmiddelen en voldoende voedingsstoffen zal helpen om de schildklier optimaal te laten functioneren en het welzijn te bevorderen.
